Hər dəfə Xankəndinin adını eşidən zaman düşünürəm ki, buradakı hər daş, hər küçə, hər qəsəbə susqun görünsə də, əslində min bir hekayə danışır. Bu hekayələrin arasında Kərkicahanın adı xüsusi çəkilir. Çoxumuz onun adını eşitmişik, amma tarixini, yaddaşımıza qazınmış ağrılarını və bu gün daşıdığı ümidləri az adam dərindən bilir. Mənim üçün Kərkicahan sadəcə bir yaşayış məntəqəsi deyil, Qarabağın bütün taleyini özündə cəmləyən bir güzgüdür. Kərkicahan həm itirilmiş illərin kədərini, həm də qayıdışın sevincini özündə yaşadır.
Gəlin öncə bu qəsəbə haqqında sizlərə məlumat verim. Kərkicahan qəsəbəsinin adı, əslində, qədim türk tayfalarından biri olan “Kərki” ilə bağlıdır. Elmi araşdırmalarda bu toponim “Kərki” tayfa adından və yer, məkan bildirən “-can” şəkilçisindən ibarət olduğu qeyd edilir. Bu da “Kərkilərin məskəni” mənasını verir . Qəsəbənin adı tarixi mənbələrdə müxtəlif formalarda qeyd edilmişdir. Məsələn, “Kərkican” və ya “Kirkican” kimi variantlar da mövcuddur . Bu adlar, Kərki tayfasının bölgədəki varlığını və onların bu ərazidəki tarixi izlərini əks etdirir. Beləliklə, Kərkicahanın adı, həm coğrafi, həm də etnik mənşəli bir toponim olaraq, bölgənin qədim türk xalqlarının izlərini daşıyan mühüm bir mədəni irs nümunəsidir.
Qəsəbə Xankəndinin yaxınlığında yerləşən, tarixi və mədəni əhəmiyyət daşıyan bir məskəndir. Ərazidə məskunlaşma qədim dövrlərə gedib çıxır, Qarabağ xanlığı illərində də bu ərazi əhəmiyyətli yaşayış yeri kimi qeyd olunur. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində burada əsasən erməni əhalisi yaşayırdı. Sovet dövründə qəsəbə inzibati və sosial baxımdan inkişaf etsə də, repressiyalar burada da öz izini qoymuşdur. 1988-ci ildən Dağlıq Qarabağ münaqişəsi başlayanda Kərkicahan yenidən qarşıdurmanın mərkəzinə çevrildi. 1991-ci ilin 28 dekabrında qəsəbə işğal olundu, əhali didərgin düşdü, evlər dağıdıldı. Bu hadisələr Azərbaycan tarixində acı bir səhifə kimi yadda qaldı.
2020-ci il Vətən müharibəsindən və 2023-cü ilin sentyabrında keçirilən antiterror tədbirlərindən sonra Azərbaycan Kərkicahan üzərində tam nəzarəti bərpa etdi. Kərkicahan qəsəbəsində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı ucaldılıb. Bu əlamətdar hadisə, 2023-cü ilin oktyabr ayında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Xankəndi şəhərinin Kərkicahan qəsəbəsinə səfəri zamanı baş tutmuşdur. Prezident İlham Əliyev burada Azərbaycan bayrağını ucaldaraq, xalqımıza və dövlətimizin ərazi bütövlüyünə olan sadiqliyini bir daha nümayiş etdirmişdir .
Bayrağın ucaldılması, Kərkicahan sakinləri tərəfindən böyük coşğu və qürur hissi ilə qarşılanmışdır. Qəsəbə sakini Mübariz Tarverdiyev qeyd etmişdir ki, “Bayraq ucaldılanda, bizim sevincimizin həddi yox idi.” Hazırda qəsəbədə geniş bərpa işləri aparılır. Məktəblər, uşaq bağçaları fəaliyyətə başlayır, infrastruktur qurulur, yollar çəkilir. Prezident İlham Əliyevin bölgəyə səfəri bu prosesə xüsusi diqqətin göstəricisidir.
Kərkicahanın təhsil həyatında N. Şahmuradov adına 6 nömrəli tam orta məktəb mühüm rol oynayır. Məktəbin direktoru Arzu Hacıyeva təhsilin yenidən bərpası, şagirdlərin qayıdışı barədə çıxışlar edib. Bu səbəbdən qəsəbənin müəllimləri və məktəb rəhbərləri bölgənin “yaşayan maarifçiləri” hesab edilə bilər. Onların fədakarlığı Kərkicahanın gələcək nəsillərinin formalaşmasında böyük rol oynayacaq.
Qəsəbənin tarixində faciələr də az deyil. 1991–1992-ci illərdə baş verən hadisələr zamanı sakinlərin xatirələri, atəş altında yaşadıqları günlər, evlərin dağıdılması və köçkün həyatına məcbur edilmələri hələ də insan yaddaşında təzədir. Amma bu gün Kərkicahan yenidən dirçəlir. “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində qəsəbənin yenidənqurulması aparılır və köçkün ailələr doğma torpaqlarına qayıdır.
Beləliklə, Kərkicahanın hekayəsi həm faciələrlə, həm də dirçəlişlə yoğrulmuşdur. Yalnız bir qəsəbə deyil, o, ümidin və səbrin simvoludur. Buradakı hər yeni ev, hər ucalan bayraq, hər gülən üz gələcəyin əmin addımlarla qurulduğunu göstərir. Vətənə qayıdışın sevinci burada həm tarix, həm də bu günlə birləşir.
Quliyeva Fatimə
Bakı Slavyan Universitetinin Sosial Elmlər və Regionşünaslıq fakültəsinin Jurnalistika ixtisası üzrə 4cü kurs tələbəsi
