Son illər neft sektorunun sürətli inkişafı ölkəmizin iqtisadi potensialını yüksəldib
Neft-qaz sektoru Azərbaycan iqtisadiyyatının mühüm hissəsidir və ölkənin ÜDM və ixracının əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir. Azərbaycan zəngin təbii ehtiyatları, xüsusilə Xəzər dənizi regionunda yerləşən neft və qaz ehtiyatları ilə tanınır. Azərbaycanın neft-qaz sənayesinin inkişafı 19-cu əsrin sonlarında, Bakı ətrafındakı bölgədə neft yataqlarının kəşfi ilə başlamışdır. O vaxtdan bəri, kəşfiyyat, hasilat və infrastruktura böyük investisiyalar sayəsində sənaye əhəmiyyətli bir böyümə və çevrilmə yaşadı. Bu gün Azərbaycan Xəzər dənizi regionunda ən böyük neft və qaz istehsalçılarından biridir, ehtiyatları təxminən 7 milyard barel neft və 30 trilyon kub fut təbii qaz kimi qiymətləndirilir. Ölkənin əsas neft yataqları “Azəri-Çıraq-Günəşli” (AÇG) yatağı və “Şahdəniz” qaz yatağıdır.
Ölkənin neft-qaz sektorunda neftin kəşfiyyatı, hasilatı və emalı ilə məşğul olan Dövlət Neft Şirkəti SOCAR üstünlük təşkil edir. SOCAR Azərbaycanda bir neçə neft və qaz yataqlarını, o cümlədən dünyanın ən böyük dəniz neft yataqlarından biri olan Azəri-Çıraq-Günəşli (AÇG) neft yataqlarını idarə edir.
SOCAR – dan başqa, Azərbaycanda BP, Chevron və ExxonMobil də daxil olmaqla bir neçə beynəlxalq neft şirkəti var. Bu şirkətlər SOCAR ilə ölkənin neft-qaz ehtiyatlarının kəşfiyyatı və işlənməsi üzrə birgə müəssisələrdə iştirak edirlər. Neft-qaz sektoru Azərbaycanın ixracının təxminən 90% – ni və ÜDM-nin 30% – dən çoxunu təşkil edir. Azərbaycan hökuməti xarici şirkətlərə vergi güzəştləri və digər əmək haqqı güzəştləri təklif etməklə sənayeyə xarici investisiyaların cəlb edilməsi üçün əhəmiyyətli səylər göstərib.
Son illərdə Azərbaycan öz iqtisadiyyatını neft-qaz sektorundan kənarda şaxələndirməyə, turizm, kənd təsərrüfatı və texnologiya kimi qeyri-neft sahələrinə investisiya yatırmağa yönəlmişdir. Lakin neft-qaz sektoru Azərbaycan iqtisadiyyatının mühüm hissəsi olaraq qalır və onun daha da böyüməsi və uğuru ölkənin iqtisadi inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edəcək. Cənubi Qafqaz boru kəməri kimi də tanınan Bakı-Tbilisi-ərzurum Azərbaycanın “Şahdəniz” qaz yatağından qazı Türkiyə və Avropaya nəql edən qaz kəməridir. Boru kəmərinin tikintisi 2006-cı ildə başa çatdırılıb və BP, SOCAR və bir neçə türk şirkəti daxil olmaqla şirkətlərin konsorsiumuna məxsusdur.
Boru kəməri Azərbaycanın Bakı şəhəri yaxınlığındakı Sanqaçal terminalında başlayır və Türkiyəyə çatmadan Gürcüstandan keçir. Ümumi uzunluğu təxminən 1100 kilometrdir və tutumu ildə 20 milyard kubmetrə qədər təbii qazdır. Boru kəməri Avropaya təbii qaz tədarükünü artırmaq və Rusiyadan qazdan asılılığını azaltmaq məqsədi daşıyan boru kəməri şəbəkəsi olan Cənub Qaz Dəhlizinin əsas hissəsidir. Bakı-Tbilisi-ərzurum Boru Kəməri Azərbaycana qaz ixracını şaxələndirməyə kömək edib və Türkiyə və Avropaya yeni təbii qaz mənbəyi təqdim edib. Boru kəməri həm də müsbət iqtisadi təsir göstərdi, iş yerləri yaratdı və keçdiyi ölkələrdə iqtisadi inkişafa təkan verdi. Bundan başqa, bu, Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə və Avropa arasında siyasi və iqtisadi əlaqələrin möhkəmlənməsinə kömək edib.
İslam Bafadarov,
YAP-ın gənc fəalı
