28 may 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunması ilə Şərqdə ilk dəfə demokratik, hüquqi və dünyəvi əsaslara söykənən parlament respublikası quruldu. Bu hadisə həm regionda, həm də müsəlman dünyasında dövlətçilik tarixində bir dönüş nöqtəsi idi. Azərbaycan xalqı ilk dəfə öz taleyini səsvermə və nümayəndəlik əsasında müəyyən etməyə başladı.
Cümhuriyyətin qurulması təkcə siyasi bir akt deyildi – bu, hüququn aliliyinin və fərdi azadlıqların təminat altına alınmasına yönəlmiş əhəmiyyətli bir layihə idi. Parlament sisteminin tətbiqi və qanunverici orqanın yaradılması, xalqın seçilmiş nümayəndələri vasitəsilə idarə olunması, dövrünün qabaqcıl təcrübələrindən biri sayılırdı. Bu model, Şərq xalqları üçün nümunə oldu.
Dünyəvilik prinsipi cümhuriyyətin əsas sütunlarından biri idi. Dini inanclar dövlət işlərindən ayrıldı, təhsil və hüquq sistemlərində islahatlar aparıldı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, əhalisinin müxtəlifliyinə baxmayaraq, tolerantlıq və vətəndaş bərabərliyi üzərində quruldu. Bu da onu təkcə demokratik deyil, həm də sosial cəhətdən ədalətli bir idarəetmə nümunəsinə çevirdi.
Bu qısaömürlü, lakin ideya baxımından zəngin dövlət qurumu, Azərbaycan tarixində mühüm bir irs qoydu. Onun dünyəvi və hüquqi təməlləri, bu gün müasir Azərbaycan Respublikasının əsasını təşkil edir. Beləliklə, Şərqin ilk demokratik parlament respublikası özündən sonra nəsillərə ilham verəcək bir örnək kimi yadda qaldı.
Kamran Mustafayev,
YAP Xəzər rayon təşkilatının məsləhətçisi
