1918-ci ilin mart hadisələri Azərbaycan tarixində qanlı səhifələrdən biri kimi qalmaqda davam edir. Bolşevik-erməni silahlı dəstələrinin təşkilatçılığı ilə həyata keçirilən bu qırğınlar minlərlə dinc insanın həyatına son qoydu. Bu hadisələr sadəcə etnik qarşıdurma deyil, düşünülmüş və məqsədli şəkildə həyata keçirilmiş bir soyqırımı idi. Azərbaycanlıların tarixi torpaqlarından sıxışdırılması və fiziki məhvi erməni millətçi dairələrinin uzun illərdir yeritdiyi siyasətin tərkib hissəsi idi.
Bakıda, Şamaxıda, Qubada və Azərbaycanın digər bölgələrində mart ayında başlayan qırğınlar sistematik və planlı şəkildə icra edilirdi. İnsanlar yalnız milli mənsubiyyətlərinə görə qətlə yetirilir, evlər yandırılır, dini abidələr təhqir edilirdi. Şamaxı Cümə Məscidinin içində yüzlərlə insan diri-diri yandırıldı. Quba qəzasında aparılan araşdırmalar göstərdi ki, təkcə buradakı qırğınlar zamanı on minlərlə azərbaycanlı və yəhudi icmasının üzvləri amansızlıqla öldürülüb.
Bu faciə o dövrdə beynəlxalq aləmin diqqətini çəksə də, müxtəlif siyasi maraqlar səbəbindən soyqırım faktı dünya ictimaiyyəti tərəfindən yetərincə tanınmadı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə bu hadisələri araşdırmaq üçün Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası yaradıldı və bir sıra faktlar sənədləşdirildi. Lakin 1920-ci ildə bolşeviklərin Azərbaycanda hakimiyyəti ələ keçirməsi ilə bu araşdırmalar dayandırıldı, həqiqətlərin üzərinə qara pərdə çəkildi.
Azərbaycan xalqı 31 mart tarixini unutmadı və onu daim tarixi ədalətin bərpası naminə xatırladı. 1998-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin sərəncamı ilə 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü elan olundu və bu hadisələr dövlət səviyyəsində anılmağa başlandı. Hazırda Azərbaycan dövləti bu faciənin beynəlxalq səviyyədə tanınması üçün mübarizəsini davam etdirir. Tarixi faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, arxiv materiallarının təqdim edilməsi və beynəlxalq təşkilatlarda müzakirələrin aparılması bu istiqamətdə atılan əsas addımlardandır.
1918-ci ilin mart hadisələri təkcə Azərbaycan xalqının deyil, bütün bəşəriyyətin qan yaddaşı olmalıdır. Soyqırım cinayətləri cəzasız qalmamalıdır, çünki keçmişdə baş verənlər gələcəkdə təkrarlana bilər. Bu səbəbdən mart soyqırımının tanıdılması təkcə tarixi ədalətin bərpası deyil, həm də insanlığın gələcək təhlükəsizliyi naminə vacibdir.
Sünbül Həsənquliyeva,
YAP Xəzər rayon təşkilatının fəalı
