Cənubi Qafqaz, qədim dövrlərdən etibarən müxtəlif xalqların və mədəniyyətlərin qarşılaşdığı bir ərazi olmuşdur. Əsrlər boyu bu bölgə Sasani, Bizans, Səlcuq, Monqol, Osmanlı və Rusiya imperiyalarının təsiri altında qalmışdır. Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan müstəqil dövlətlər olaraq yaranmış, lakin bu müstəqillik yeni münaqişələrə və qarşıdurmalara səbəb olmuşdur. Cənubi Qafqazda ən diqqət çəkən münaqişə, 1988-1994-cü illərdə baş vermiş Qarabağ müharibəsidir. Bu müharibə nəticəsində minlərlə insan həyatını itirmiş, yüz minlərlə insan evlərini tərk etmişdir. Müharibənin sonunda əldə olunan atəşkəs, əslində, münaqişənin həllini təmin etməmiş, sadəcə olaraq müvəqqəti sakitlik yaratmışdır. Daha sonra, 2020-ci ildə baş vermiş İkinci Qarabağ müharibəsi, regionda yeni bir dövrün başlanğıcını işarə etmişdir. Bu müharibə nəticəsində Azərbaycan ərazilərini geri almış, lakin bölgədəki gərginlik hələ də davam etməkdədir. Cənubi Qafqaz, həmçinin beynəlxalq güclərin rəqabət meydanına çevrilmişdir. Rusiya, ABŞ, Avropa İttifaqı və İran kimi dövlətlər bu regionda öz təsir güclərini artırmağa çalışırlar. Məsələn, Avropa İttifaqı, Ermənistanla əlaqələrini gücləndirməyə çalışaraq, regionda Rusiya təsirini zəiflətməyə çalışır. Bu isə, Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi gərginliklərə səbəb olur.
Son illərdə, xüsusilə 2020-ci ildən sonra, Azərbaycan bölgədə sülh və əməkdaşlıq mühitinin yaradılmasına çalışır. Prezident İlham Əliyev, “Euronews” televiziyasına verdiyi müsahibədə, Cənubi Qafqazın qarşıdurma və düşmənçilik bölgəsi olmasının arxada qaldığını, indi isə sülh və əməkdaşlıq dövrünün başlanması üçün əlverişli şəraitin mövcud olduğunu vurğulamışdır. O, həmçinin, regionda hərbi qarşıdurmaların qarşısını almaq üçün əhatəli təhlükəsizlik mexanizmlərinin yaradılmasının vacibliyini qeyd etmişdir. Bundan əlavə, İranın Rusiyadakı səfiri Kazım Cəlali də Cənubi Qafqazda istənilən geosiyasi dəyişikliklərin təhlükəli ola biləcəyini və regionun ərazi bütövlüyünün qorunmasının vacibliyini vurğulamışdır. O, həmçinin, “3+3” regional platformasının əhəmiyyətini qeyd edərək, bu formatın sülh və sabitliyin təmin olunmasında rol oynaya biləcəyini bildirmişdir.
Cənubi Qafqaz, tarixi boyunca qarşıdurmaların və münaqişələrin mərkəzi olmuş, lakin son illərdə sülh və əməkdaşlıq mühitinin yaradılması istiqamətində addımlar atılmağa başlanmışdır. Bu prosesdə beynəlxalq güclərin dəstəyi və region ölkələrinin iradəsi mühüm rol oynayır. Əgər bu istiqamətdə davamlı və səmimi addımlar atılsa, Cənubi Qafqazın gələcəyi daha sabit və firavan ola bilər.
Siyasət Həsənov,
YAP Xəzər rayon təşkilatının məsləhətçisi
