Uzun illər əzəli torpaqlarımıza sahib çıxmaq və burada “böyük Ermənistan” yaratmaq xülyaları ilə yaşayan erməni qəsbkarları Azərbaycan xalqına qarşı XX əsrdə bir neçə dəfə soyqırımlar törədiblər. 1918-ci ilin martında Bakı, Şamaxı, Quba qəzalarında, Qarabağ, Zəngəzur, Naxçıvan, Lənkəran və başqa bölgələrdə minlərlə dinc azərbaycanlı əhalinin qətl edilməsinin səbəbi də məhz milli mənsubiyyətinə görə idi. Tarixi mənbələrdə qeyd olunduğu kimi 1917-ci ildə Rusiyada baş vermiş Oktyabr inqilabının nəticəsində Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi bolşevik Bakı Soveti Bakı quberniyasında hakimiyyəti ələ keçirdi. Britaniya hökumətindən milyon qızıl rubl məbləğində ilkin yardım alan Stepan Şaumyan Bakıda azərbaycanlılara qarşı bolşeviklərlə erməni milliyyətçilərinin əməkdaşlığını təmin etdi. 1918-ci ildə martın 9-da Hacı Zeynalabdin Tağıyevin oğlu Məhəmməd Tağıyevin dəfn mərasimində iştirak etmək üçün Bakıya gələn general Talışınskinin başçılıq etdiyi Azərbaycan alayı hələ paytaxta qədəm basan kimi Bakı Soveti tərəfindən həbs edildi və qarşıdurmanın ilk anları yaşandı.
Həmin vaxt xalqımıza qarşı bu soyqırımını həyata keçirmək üçün təxminən 7 min erməni əsgəri müxtəlif cəbhələrdən Bakıya gətirilmişdi. Bundan başqa, “Qırmızı Qvardiya” adı altında yaradılan 10-12 minlik ordunun da 70 faizindən çoxunu məhz ermənilər təşkil edirdilər. Qabaqcadan hazırlanan plana əsasən, bolşevik-erməni koalisiyası hücuma keçməli, qətllər törətməli idilər. Bununla yanaşı, təpədən-dırnağa qədər silahlanmış erməni əsgərləri müsəlmanların evlərinə basqınlar edərək onları vəhşicəsinə öldürməli, körpələrə və qocalara aman verməməli idilər. Beləliklə, planlaşdırılan bəşəri cinayət həyata keçirildi. Belə ki, qadınlar ən qəddar üsullarla öldürülür, körpələrə işgəncə verilirdi. Həmin dövrə aid arxiv materiallarında qeyd olunur ki, qulaqları, burunları kəsilən, orqanları parça-parça edilən 37 qadının meyiti tapılmışdı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə yaradılmış istintaq komissiyasının hesabatında bu hadisələr zamanı ölənlərin sayının 20 mindən çox olduğu bildirilirdi. Məlumatlara görə, mart soyqırımı zamanı təkcə Bakıda 12 mindən çox adam qətlə yetirilmişdi. Lakin həmin vaxt bolşevik-daşnak dəstələrinin vəhşilikləri, xalqımıza qarşı törədilən soyqırımı yalnız Bakı ilə bitməmişdi. Ermənilər Quba, Şamaxı, Kürdəmir, Salyan və Lənkəran qəzalarında soyqırımı davam etdirmişdilər. S.Lalayansın dəstələri 3-16 aprel tarixində Şamaxı əhalisinə divan tutdu. Yerli erməni və rus-malakan kəndlilərinin köməkliyi ilə təkcə mart ayında Şamaxının 58 kəndi Bakı Sovetinə bağlı erməni ordusu tərəfindən dağıdıldı, təxminən 8 minə yaxın insan öldürüldü ki, bunun da 1653 nəfəri qadın, 965-i isə uşaq idi. 1918-ci ildə 15 min əhalisi olan Şamaxının 1921-ci ildə əhalisi təxminən 1700 nəfərə enmişdi.
Bu məqamda vurğulayaq ki, ermənilərin xalqımıza qarşı iki yüz ildir müəyyən fasilələrlə apardığı soyqırımı siyasəti bu gün də davam edir. Son iki yüz illik tarixin hər bir səhifəsini çevirəndə altında erməni vəhşiliyini, vandalizmini görməmək mümkün deyil. Yuxarıda da vurğulandığı kimi Bu mənfur siyasətin arxasında isə hər zaman Azərbaycanın tarixi torpaqlarının işğalı və bu ərazidə mifik “böyük Ermənistan” dövləti yaratmaq ideyası dayanır. XIX yüzillikdə ermənilərin kütləvi və məqsədli şəkildə Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi siyasəti də məhz bu mənfur ideyanın həyata keçirilməsinə hazırlıq prosesi sayıla bilər. 1905-1907, 1918 və 1920-ci illərdə Azərbaycanın müxtəlif regionlarında həyata keçirilən kütləvi qətllər, zorakılıq halları çirkin və məkrli niyyətləri reallaşdırmaq üçün başlanan soyqırımı siyasətinin tərkib hissəsi idi. 1948-53-cü illərdə ermənilərin və onların həyata keçirdiyi siyasət nəticəsində xalqımız növbəti soyqırımına məruz qaldı, bu dəfə Qərbi Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlılar kütləvi şəkildə öz ata yurdlarından deportasiya edildilər. Yeri gəlmişkən, ermənilər tərəfindən xalqımıza qarşı törədilən bütün soyqırımılarına hüquqi-siyasi qiymət verilməsində Ümummilli lider Heydər Əliyevin müstəsna rolu olub. Eyni zamanda, 1998-ci il martın 26-da Ulu öndər Heydər Əliyevin “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” Fərmanı ilə martın 31-i Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü elan edilib və erməni millətçilərinin cinayətkar əməllərinə hüquqi-siyasi qiymət verilib. Əsl tarixi həqiqətləri dünyaya çatdıran bu Fərman xalqımızın keçmişinin obyektiv mənzərəsini yaratmağa xidmət edən, ermənilərin soydaşlarımızın başına gətirdikləri faciələri, soyqırımı faktlarını bütün dünyaya göstərmək baxımından misilsiz bir sənəddir. Özünüdərk, keçmişinə, tarixinə bağlılıq istər dövlətin, istərsə də millətin gələcəyinin formalaşdırılmasında mühüm rola malikdir. Bu baxımdan Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev sözügedən Fərmanla Azərbaycan xalqının öz keçmişinə sahib çıxmasına, millətimizə qarşı edilən haqsızlıqlara real qiymət verilməsinə şərait yaratdı.
Əyyub Əliyev,
YAP-ın gənc fəalı
