20 Yanvar faciəsi, Azərbaycanın müstəqillik yolundakı ən ağır və qəddar hadisələrdən biridir. 1990-cı ilin 20 yanvar gecəsi, Sovet İttifaqının rəhbərliyi tərəfindən Bakı şəhərinə yeridilən Sovet hərbi qüvvələri tərəfindən törədilən bu faciə, Azərbaycanın azadlıq mübarizəsinin simvoluna çevrilmişdir. Hər il bu gün, 20 Yanvar şəhidlərinin anılması və onların xatirəsinə ehtiram göstərilməsi məqsədilə qeyd olunur.
1980-ci illərin sonlarına doğru, Sovet İttifaqının daxilindəki sosial-iqtisadi və siyasi vəziyyət gərginləşmiş, bu vəziyyət xüsusilə Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatının yüksəlməsinə səbəb olmuşdur. 1988-ci ildə başlayaraq, Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində xalqın Sovet hakimiyyətinə qarşı etirazları artmış, xüsusilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi bu etirazların təməlini təşkil etmişdir.
Sovet rəhbərliyi, Azərbaycandakı müstəqillik tələblərini yatırtmaq məqsədilə, 1990-cı ilin əvvəllərində ölkədə hərbi vəziyyət elan etmiş və Bakı şəhərinə böyük bir hərbi qüvvə göndərmişdir.
1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Sovet İttifaqının hərbi qüvvələri Bakı şəhərinə hücum etdi. Tanklar və silahlarla təchiz olunmuş Sovet qoşunları, şəhərin müxtəlif bölgələrində dinc əhaliyə qarşı silahlı müdaxilələr etdilər. Silahsız insanlar, xüsusilə gənclər, qadınlar və uşaqlar qətlə yetirildi. “Zərbə” kod adı verilən hərbi müdaxilə nəticəsində 147 nəfər öldürülüb, 744 nəfər yaralanıb, 841 nəfər qanunsuz olaraq həbs edilib, yüzlərlə insan isə itkin düşüb.Bu, Azərbaycanın müstəqillik mübarizəsinin ən qanlı anlarından biri oldu. Lakin bu faciə, xalqın müstəqillik və azadlıq arzularını daha da gücləndirdi. Sovet ordusunun bu müdaxiləsi, Azərbaycan xalqının müstəqil bir dövlət qurmaq istəyi ilə bağlı inamını daha da artırdı.
20 Yanvar hadisəsindən sonra, Azərbaycan xalqı ciddi bir etiraz və birlik nümayişi etdi. Faciənin nəticələri, ölkənin bütün künclərində geniş təbliğata, şəhidlərə ehtiram göstərilməsinə səbəb oldu. 20 Yanvarın növbəti illərdəki xatirəsi, Azərbaycanın müstəqillik mübarizəsinin əsas simvollarından birinə çevrildi. 1991-ci ildə Azərbaycan, Sovet İttifaqından ayrılarak müstəqilliyini elan etdi. 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsi, Azərbaycanın müstəqil bir dövlət olaraq dünyada tanınması üçün mühüm bir rol oynadı.
20 Yanvar faciəsi yalnız Azərbaycan xalqı üçün deyil, bütün dünyada azadlıq və müstəqillik uğrunda mübarizənin təcəssümü oldu. Bu hadisə, Sovet İttifaqının sönməkdə olan hökmranlığını və Azərbaycanın müstəqil bir dövlət olaraq öz yerini tutma istəyini nümayiş etdirdi.
Ümummilli Lider Heydər Əliyev vaxtilə 20 Yanvar hadisələrini belə səciyyələndirirdi. Ulu Öndər böyük uzaqgörənliklə deyirdi ki, biz o günlərdən nə qədər çox uzaqlaşsaq, həmin günlərin Azərbaycan xalqının tarixində necə mühüm yer tutduğunu bir o qədər dərindən dərk edəcəyik. Ancaq bir şey həqiqətdir ki, 1990-cı ilin 20 Yanvarı Azərbaycan xalqının həyatında dönüş mərhələsi, dönüş nöqtəsi olub.
1990-cı il yanvarın 22-də Bakıdakı dağüstü parkda müxtəlif millətlərdən olan qadınlar, qocalar, gənclər və uşaqların dəfn edildiyi Şəhidlər xiyabanı salınıb. 2000-ci ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin fərmanı ilə “20 Yanvar Şəhidi” fəxri adı təsis olunub. Yanvarın 20-si isə Azərbaycanda Ümummilli hüzn günü elan edilib.
Bu gün əminliklə deyə bilərik ki, Ulu Öndər Heydər Əliyevin, ölkəmizin müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda canlarından keçmiş bütün şəhidlərin ruhu şaddır. Çünki 2020-ci ildə Ulu öndərimizin məkrli siyasətinin davamçısı Müzəffər Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevinin rəhbərliyi ilə rəşadətli, qalib Azərbaycan Ordusu xalqımızın 30 illik həsrətinə son qoydu, torpaqlarımızı erməni işğalından azad edərək bölgədə yeni reallıq yaratdı. 2023-cü ilin sentyabrında həyata keçirilən uğurlu antiterror tədbirləri nəticəsində isə suverenliyimiz tam bərpa olundu. İndi bütün ərazilərimizdə Azərbaycanın üçrəngli Bayrağı dalğalanır. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə genişmiqyaslı quruculuq işləri davam etdirilir. Artıq keçmiş məcburi köçkünlər işğaldan azad olunmuş ərazilərə, doğma torpaqlarına qayıdırlar. İndi bu torpaqlarımızda həyat yenidən canlanmağa başlayır.Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin tam bərpa olunması həm də 20 Yanvar şəhidlərinin, ümumilikdə torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi yolunda canlarını qurban vermiş bütün şəhidlərimizin qanının yerdə qalmadığının sübutudur. Odur ki, xalqımız 20 Yanvar faciəsinin 35-ci ildönümünü xüsusi qürur hissi ilə qeyd edir. Hər il olduğu kimi, 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsi bu gün də, sabah da yaşadılacaq, həmçinin Azərbaycanın müstəqil dövlət olaraq yerini möhkəmlətmək üçün apardığı mübarizənin nə qədər dəyərli olduğu xatırlanacaqdır.
Səbinə Bayramova,
Maştağa qəsəbəsi 187 nömrəli tam orta məktəbin əməkdaşı
