1918-ci ilin mart hadisələri təkcə silahlı hücumlar deyil, eyni zamanda dərin siyasi məqsədlərə xidmət edən bir soyqırımı idi. Bolşevik və erməni silahlı dəstələrinin birgə həyata keçirdiyi bu qırğınların əsas məqsədi Azərbaycanın demoqrafik tərkibini dəyişmək, türk-müsəlman əhalisini qorxuya salaraq bölgədən çıxarmaq və erməni siyasi planlarını həyata keçirmək idi. Bakı, Şamaxı, Quba və digər bölgələrdə baş verən hadisələr təsadüfi hücumlar deyil, planlı etnik təmizləmə siyasətinin tərkib hissəsi idi. Bu hadisələrin arxasında dayanan əsas qüvvələrdən biri Bakı Soveti və onun lideri Stepan Şaumyan idi. Bolşeviklərin hakimiyyət uğrunda mübarizəsində erməni silahlı birləşmələri onların əsas dayaqlarından birinə çevrildi. Şaumyan açıq şəkildə bildirirdi ki, Bakıda nəzarəti ələ keçirmək üçün azərbaycanlı əhalinin kütləvi qətli vacibdir. Məhz bu səbəbdən şəhərdə qırğınlar xüsusi qəddarlıqla həyata keçirildi, on minlərlə insan amansızcasına öldürüldü, məscidlər və yaşayış yerləri yandırıldı.
Mart hadisələrinin siyasi məqsədlərindən biri də Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi formalaşmasının qarşısını almaq idi. Erməni-bolşevik qüvvələri Azərbaycan türklərini zəiflədərək bölgəni nəzarət altında saxlamaq istəyirdi. Lakin bu faciələr xalqın mübarizə əzmini qırmadı, əksinə, 1918-ci ilin may ayında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunmasına səbəb oldu. Bununla da Azərbaycan xalqı sübut etdi ki, soyqırımı siyasəti onun müstəqillik ruhunu məhv edə bilməz.
Eyni zamanda, bu hadisələr erməni millətçilərinin “Böyük Ermənistan” planının bir parçası idi. Onlar Cənubi Qafqazda erməni dövlətini qurmaq üçün azərbaycanlıları tarixi torpaqlarından sıxışdırmağa çalışırdılar. Şamaxı, Quba, Lənkəran və Muğan bölgələrində həyata keçirilən qırğınlar bu strategiyanın tərkib hissəsi idi. Ermənilər yalnız insanları qətlə yetirməklə kifayətlənmirdi, həm də onların tarixi irsini, dini və mədəni abidələrini məhv etməyə çalışırdılar.
Bütün bu siyasi planlara baxmayaraq, Azərbaycan xalqı öz tarixini unutmamalıdır. Mart soyqırımının dünya miqyasında tanıdılması, onun siyasi və hüquqi qiymətini alması vacibdir. Azərbaycan dövləti bu istiqamətdə ardıcıl fəaliyyət göstərməli, beynəlxalq təşkilatlar və dövlətlər qarşısında məsələni qaldırmalıdır. Çünki tarixi ədalətin bərpası gələcək faciələrin qarşısının alınması üçün əsas şərtlərdən biridir.
Ləman Məmmədova,
YAP Xəzər rayon təşkilatının fəalı
