Azərbaycanın qərbində yerləşən Kəlbəcər rayonu, ərazisi ilə yanaşı, zəngin tarixi, mədəniyyəti və təbii gözəllikləri ilə də məşhurdur. Bu gün, 25 noyabr, Kəlbəcər şəhəri və rayonunun tarixində çox mühüm bir gündür. 1993-cü ildə Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunan Kəlbəcər, bir tərəfdən Azərbaycan xalqının mübarizəsinin, digər tərəfdən də bir millətin öz torpaqlarına olan bağlılığının simvolu olmuşdur. 25 noyabr tarixinin həm işğal dövrü ilə, həm də 2020-ci ildəki azadlıq mübarizəsi ilə əlaqəsi, bu günü Azərbaycan tarixinə yazdırmış və onu hər il qeyd etmək üçün mühüm bir əlamətə çevirmişdir.
Kəlbəcər rayonu, Azərbaycanın qərb hissəsində yerləşir və Qarabağ dağlarının cənub-şərq ətəyində uzanır. Bu rayon, çoxsaylı təbii sərvətləri, gözəl mənzərələri, hündür dağları və dərin dərələri ilə məşhurdur. Eyni zamanda, Kəlbəcər coğrafi baxımdan çox strateji bir əraziyə malikdir. Bu ərazidə yerləşən meşəliklər, çaylar, mineral suları və təbii ehtiyatlar, Kəlbəcəri hər zaman əhəmiyyətli bir bölgə etmişdir.
Kəlbəcər, həm də tarixən Azərbaycana məxsus olan və çox sayda qədim abidə, mədəniyyət və incəsənət nümunəsi ilə zəngin bir bölgədir. Bu rayonda müxtəlif dövrlərdə yaşamış xalqların mədəniyyətlərinin izləri hələ də qorunmaqdadır. Kəlbəcərin sakinləri, qədimdən bəri torpağa bağlı və zəhmətkeş insanlardır. Yüzlərlə il əvvəl Kəlbəcər ərazisindəki kəndlər və şəhərlər inkişaf etmiş, bu ərazi bölgənin mədəni mərkəzlərindən birinə çevrilmişdi.
1991-ci ildə Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra, Ermənistanla mübahisəli bölgələrdə münaqişələr başlamağa başladı. Bu münaqişənin nəticəsi olaraq, 1993-cü ildə Ermənistan Silahlı Qüvvələri Kəlbəcəri işğal etdi. 25 noyabr 1993-cü il, Kəlbəcərin Ermənistan tərəfindən işğal edildiyi gündür. Bu, Azərbaycan xalqı üçün ən ağrılı və yaddaqalan hadisələrdən biri oldu. Kəlbəcər, Azərbaycanın strateji və mədəniyyət baxımından ən vacib bölgələrindən biri idi və bu işğal nəticəsində bir çox insan öz doğma torpaqlarından qovulmuşdu.
Kəlbəcərin işğalı, təkcə bir şəhərin və ya kəndin itirilməsi deyildi. Bu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə vurulmuş ağır bir zərbə idi. İşğal nəticəsində minlərlə insan qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşdü. Kəlbəcərli ailələr öz evlərini tərk etmək məcburiyyətində qaldılar və bu hadisə, Azərbaycan xalqının üzləşdiyi ən böyük humanitar faciələrdən birinə çevrildi. Kəlbəcərli mülki vətəndaşlar öz evlərini və mal-qaralarını tərk edərək, nəhayət, uzun müddətini qaçqınlıqda keçirərək, öz doğma yurdlarına dönə bilmədilər.
Kəlbəcər, 2020-ci ilin 10 noyabr tarixində imzalanmış Üçtərəfli Bəyanatla, Azərbaycanın tam nəzarətinə qaytarıldı. Bu hadisə, yalnız Kəlbəcər xalqı üçün deyil, bütün Azərbaycan xalqı üçün əhəmiyyətli bir an oldu. Kəlbəcər, 27 il ərzində işğal altında qalmışdı və bu illər ərzində yüzlərlə ailə öz torpaqlarını, əziz xatirələrini və tarixlərini itirmişdi. 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri, 44 günlük Vətən Müharibəsi nəticəsində Kəlbəcəri və digər işğal altındakı əraziləri azad etdi.
Kəlbəcərin azad edilməsi, Azərbaycanın tarixi qələbələrindən biri oldu. Bu, eyni zamanda 25 noyabr tarixinin yeni bir mənasını yaratdı. Artıq bu tarix, həm də Kəlbəcərin azad edilməsi ilə bağlı sevinc və qürur mənbəyinə çevrildi. 2020-ci ildəki qələbə, təkcə ərazi bütövlüyünün bərpası deyil, həm də Kəlbəcərli insanların öz doğma torpaqlarına geri dönməsinin, öz evlərinə qayıtmasının simvolu oldu.
Kəlbəcərin azad edilməsi ilə yanaşı, rayonun bərpası və yenidən qurulması istiqamətində ciddi işlərə başlanılmışdır. Azərbaycan hökuməti, Kəlbəcərin infrastrukturu, sosial obyektləri, təhsil və səhiyyə sahələri üzrə genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işləri həyata keçirməkdədir. Kəlbəcər şəhəri və ətraf kəndlər, qısa müddət ərzində əvvəlki vəziyyətinə gətirilməyə çalışılır. Kəlbəcərin təbii sərvətlərinin və strateji mövqeyinin də nəzərə alındığı bu bərpa işləri, rayonun iqtisadi inkişafını təmin edəcək və əhalinin rifah halını yüksəldəcək.
Bundan əlavə, Kəlbəcərin mədəniyyətini və tarixini qorumaq üçün xüsusi tədbirlər görülür. Kəlbəcərli insanların tarixi irsini yaşatmaq, onların mədəni ənənələrini gələcək nəsillərə çatdırmaq məqsədilə mədəniyyət mərkəzləri və muzeylər yaradılacaq. Eyni zamanda, Kəlbəcərin ətrafında təbii sərvətlərə və turizm potensialına əsaslanaraq iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi istiqamətində müxtəlif layihələr həyata keçirilir.
2020-ci ilin noyabrında Kəlbəcərin azad edilməsi ilə 25 noyabrın əvvəlki ağrılı və kədərli mənası dəyişdi. Bu tarix artıq yalnız işğalın ildönümü olmaqla yanaşı, həm də Azərbaycan xalqının azadlıq mübarizəsinin, torpaqlarına olan sevgisinin və qələbəsinin simvolu oldu. Kəlbəcərli insanların öz doğma torpaqlarına geri dönüşü, Azərbaycanın millət olaraq birlik və əzmini göstərdi.
Azərbaycan xalqı, 25 noyabrı yalnız bir işğalın xatirəsi olaraq deyil, həm də öz torpaqlarının azad edilməsi və bərpası uğrunda mübarizənin qələbəsi kimi qeyd edir. Bu gün, Kəlbəcərin azad olunması ilə əlaqədar keçirilən tədbirlər, həm ölkə daxilində, həm də xaricdə böyük əhəmiyyət kəsb edir. Kəlbəcər, yalnız bir şəhər deyil, bütün Azərbaycanın tarixinin və mübarizəsinin bir parçasıdır.
25 noyabr, Kəlbəcər şəhəri günü, həm Azərbaycan xalqı üçün tarixi bir əlamət, həm də işğaldan azad edilmiş torpaqların və insanların sevinci ilə bağlı bir gündür. Bu gün, Azərbaycan dövlətinin ərazi bütövlüyünü təmin etmək və Kəlbəcərli insanları öz yurdlarına qaytarmaq yolunda görülən mühüm addımların və qələbələrin simvoludur. 25 noyabrın əhəmiyyəti, Azərbaycanın işğal altında olan torpaqlarını geri alaraq, dövlətinin ərazi bütövlüyünü bərpa etməsinin bir nümunəsidir. Kəlbəcərin azad edilməsi ilə başlanan yeni dövr, həmçinin Azərbaycan xalqının müstəqillik, azadlıq və birlik yolunda yeni bir mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir.
Bu gün, 25 noyabrda, həm Kəlbəcərli, həm də bütün Azərbaycan xalqı bir daha öz torpaqlarına bağlılığını, tarixə və mədəniyyətə olan hörmətini qeyd edir. Kəlbəcərli insanların doğma yurdlarına geri dönməsi, Azərbaycanın azadlıq hərəkatının mühüm bir uğuru olaraq, gələcək nəsillərə dərs olacaqdır.
Murad Zeynalov,
Yap-ın gənc fəalı
